Europejski certyfikat psychologa
Europejska Federacja Towarzystw Psychologicznych (ang. European Federation of Psychological Associations – EFPA) rozpoczęła finalne przygotowania do wdrożenia procedury przyznawania w krajach członkowskich certyfikatu potwierdzającego zawodowe kwalifikacje psychologów (ang. EuroPsy Certificate) zgodnie z przyjętymi przez EFPA kryteriami.Poniżej informacje ze sprawozdania Anny Bogatyńskiej-Kucharskiej.
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI ORGANIZOWANEJ PRZEZ EUROPEAN FEDERATION OF PSYCHOLOGICAL ASSOCIATIONS NA TEMAT WDRAŻANIA EUROPEJSKIEGO CERTYFIKATU PSYCHOLOGA EUROPSY
1. Czym jest EUROPSY, jakie są jego cele.
EUROPSY- Europejski Certyfikat Psychologa ma stanowić rozpoznawalny na terenie Unii Europejskiej dokument potwierdzający kwalifikacje zawodowe psychologów. Z jednej strony ma ułatwiać mobilność, z drugiej może stanowić potwierdzenie kwalifikacji zawodowych, różne i niezależne od dyplomu ukończenia studiów wyższych (chociaż do jego uzyskania niezbędne jest ukończenie studiów wyższych na kierunku psychologia). Jest to inicjatywa prowadzona przez EFPA- European Federation of Psychological Associations. W dalszej kolejności mają zostać opracowane specjalistyczne certyfikaty potwierdzające kwalifikacje zawodowe w określonym obszarze psychologii, będące uszczegółowieniem i poszerzeniem EUROPSY. EUROPSY dotyczy tylko i wyłącznie psychologów, nie obejmuje potwierdzenia kwalifikacji innych grup zawodowych pracujących w dziedzinach pokrewnych psychologii. Staranie się o EUROPSY jest zupełnie dobrowolne. EUROPSY nie jest prawem wykonywania zawodu, które określają regulacje prawne w poszczególnych krajach.
2. Aktualny stan prac nad wdrożeniem EUROPSY.
W pracach nad EUROPSY na poziomie narodowym uwzględnia się istniejące do tej pory w poszczególnych krajach możliwości doskonalenia i podwyższania kwalifikacji zawodowych. Certyfikat nie jest nową propozycją ścieżki rozwoju zawodowego. Na potrzeby certyfikatu psychologia została podzielona na 3 działy: kliniczną i zdrowia, edukacyjną oraz pracy i organizacyjną. Kładzie się duży nacisk na kontynuację rozwoju zawodowego i osobistego m.in w postaci szkoleń, dlatego EUROPSY jest wydawany czasowo na okres 7 lat z możliwością ponownego starania się (m.in. tym różni się od dyplomu ukończenia studiów). Istnieje też rozróżnienie pomiędzy psychologami pracującymi w zawodzie a dopiero rozpoczynającymi swoją pracę zawodową. EUROPSY określa wymagania, które musi spełnić każdy psycholog ubiegający się o certyfikat. Prawną podstawą do tworzenia EUROPSY są dyrektywy unijne 2005/36/EC, 2006/123/EC, 2008/144/EC, które zobowiązują kraje członkowskie do ułatwienia wykwalifikowanym profesjonalistom prowadzenie praktyki zawodowej poza swoim ojczystym krajem, a także łatwy dostęp klientów do informacji o kwalifikacjach zawodowych osób, z których specjalistycznej wiedzy i umiejętności zamierzają korzystać. EFPA miałaby prowadzić europejską listę osób posiadającch EUROPSY, do której dostęp miałby każdy chcący sprawdzić kwalifikacje poszczególnych psychologów. Ponadto trwają rozważania nad prowadzeniem takich list na poziomie poszczególnych krajów poprzez Krajowe Komitety Certyfikujące. EUROPSY mógłby być używany jako tzw. karta profesjonalisty (na poziomie europejskim karta taka działa wśród inżynierów). Kolejnym dokumentem, w oparciu o który trwają prace nad EUROPSY jest European Qualification Framework (EQF), który działa jako przejściowe wskazanie do uczynienia bardziej przejrzystymi kwalifikacji uzyskiwanych w poszczególnych krajach. Jest to 8 stopniowy model określający wiedzę i umiejętności od podstawowych w danej dziedzinie do specjalistycznych. Poszczególne kraje członkowskie powinny opracować odniesienie do tego modelu wydawanych kwalifikacji krajowych do 2010r i zapewnić by wszystkie kwalifikacje uzyskiwane po 2012r. miały jednoznaczne odniesienie do EQF.Do tej pory 6 krajów wzięło udział w programie pilotażowym, przygotowującym do wdrożenie EUROPSY, który trwa już 2 lata. Jego podsumowanie zaplanowane jest na lipiec 2009. Po tym terminie kolejne zainteresowane kraje będą mogły zacząć wdrażanie certyfikatu Kraje biorące udział w pilotażu to: Finlandia, Hiszpania, Niemcy, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Kraje te podjęły następujące działania: itp. przeprowadziły kampanie informacyjne na temat certyfikatu oraz uszczegółowiły proces aplikacji w każdym z nich, uwzględniając dotychczas istniejące możliwości zdobywania i doskonalenia kwalifikacji, opracowały konkretne procedury aplikacji, oceny itp.. Ponadto stworzyły Krajowe Komitety Certyfikujące (National Awarding Commitees). Kwestie, które stanowiły wyzwania to: dziedziny psychologii, praca pod superwizją, ocena kompetencji, rola Europejskiego i Krajowych Komitetów Certyfikujących, kwestie profesjonalnej opieki nad wchodzącymi w zawód.
3. Doświadczenia hiszpańskie: warsztat.
W początkowej fazie dobrze jest zastanowić się co znaczyłby ten certyfikat na terenie danego kraju, a także w jaki sposób mógłby korzystać z wypracowanych do tej pory metod podnoszenia kwalifikacji zawodowych. EUROPSY wymaga ukończenia przynajmniej 5-letniego szkolenia akademickiego w dziedzinie psychologii oraz przynajmniej jednorocznego doświadczenia zawodowego prowadzonego pod superwizją. Jednoroczna praktyka zawodowa pod superwizją rozpoczyna się z dniem uzyskania prawa wykonywania zawodu, czyli w Polsce praktycznie rzecz ujmując w momencie uzyskania dyplomu studiów wyższych. Praktyka może obejmować albo staże albo pracę zawodową, prowadzoną pod superwizją psychologa kompetentnego w danej dziedzinie. Nie zalicza się do niej żadnych staży w obrębie studiów, ponieważ wtedy nie posiada się uprawnień do samodzielnego wykonywania zawodu. Hiszpanie nawiązali współpracę z ośrodkami akademickimi oraz stworzyli kilkuosobową grupę koordynującą działania. Przeprowadzili kampanię promującą certyfikat np. przygotowali plakaty, materiały promujące itp. Uwzględnili dotychczasowe możliwości rozwoju zawodowego, np. specjalizację w dziedzinie psychologii klinicznej. W Hiszpanii podobnie jak w Polsce nie ma tradycji pracy pod superwizją po ukończeniu studiów. Podczas przygotowań do wdrożenia EUROPSY należy ustalić pewien okres przejściowy, czyli czas, kiedy pewne kwalifikacje będą uznawane, zanim o EUROPSY będą się starać osoby dopiero wchodzące w zawód. Hiszpanie w przygotowanie do wdrożenia zainwestowali kwotę 30 tys. euro.
4. Certyfikat psychoterapeutyczny.
EFPA przygotowuje propozycję certyfikatu psychoterapeutycznego dla psychologów. Byłby to niezależny dokument potwierdzający kwalifikacje i kompetencje zawodowe w dziedzinie psychoterapii, tylko dla psychologów. Ma on stanowić jedną z możliwych ścieżek rozwoju w obrębie EUROPSY i być niezależny od certyfikatów EAP (European Association of Psychotherapy). Rejestr psychologów kompetentnych do uprawiania psychoterapii znajdowałby się w obrębie rejestru EUROPSY. Wymagania do uzyskania potwierdzenia kwalifikacji w tej dziedzinie obejmowałyby: 150 godzin superwizji, 500 godzin przeprowadzonych pod superwizją terapii (w tym 10 całościowych procesów terapeutycznych prowadzonych pod superwizją, 400 godzin szkolenia teoretycznego, 100 godzin terapii treningowej).
5. Certyfikat psychologa pracy i organizacji (EAWOP).
Podobnie jak certyfikat psychoterapeutyczny stanowiłby potwierdzenie kompetencji i kwalifikacji w obrębie EUROPSY w dziedzinie psychologii pracy i organizacyjnej. EUROPSY stanowi miałoby stanowić potwierdzenie „podstawowych kompetencji psychologicznych”, natomiast EAWOP potwierdzenie zaawansowanych kompetencji w dziedzinie psychologii pracy i organizacyjnej. Do tej pory opracowano propozycję modelu rozwoju zawodowego w tej dziedzinie. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są na stronie www.eawop.org/web/?cat=47 .
6. Uwagi
W najbliższym czasie pożytecznym byłoby rozpropagowanie tej idei wśród polskich psychologów oraz zebranie informacji, czy taka inicjatywa budzi zainteresowanie (zorganizowanie konferencji skupiającej przedstawicieli różnych środowisk psychologicznych z całego kraju, rozesłanie informacji na ten temat poprzez biuletyn poszczególnych oddziałów, kontakty z uczelniami, które mają kierunek psychologia, zaproszenie przedstawicieli innych towarzystw psychologicznych). Najważniejsze trudności wydają się koncentrować: jak ustanowić rok praktyki pod superwizją po skończeniu studiów (kwestie odpłatności, itp.), cała kwestia rozpoczęcia „dobrych praktyk”, które niekoniecznie musiałyby oznaczać stażeuwzględnić polskie możliwości rozwoju zawodowego (specjalizacja w dziedzinie psychologii klinicznej, szkolenia psychoterapeutyczne oraz inne ścieżki rozwoju zawodowego, awans zawodowy nauczycieli dotyczący psychologów pracujących w oświacie) obejmujące 3 dziedziny psychologii (zdrowia/kliniczną, edukacyjną, pracy i organizacyjną)kto finansowałby przygotowania (kampania reklamowa, podróże itp.)dostosowanie modelu kompetencji proponowanego przez EFPA w każdej z 3 dziedzin psychologii do polskich warunkówtworzenie ewentualnych procedur musi współgrać z polskimi aktami prawnymi (od ustawy po kwestie ochrony danych osobowych), dlatego na pewno niezbędne byłyby konsultacje z prawnikami.Początkowo musiałby istnieć okres przejściowy, w którym osoby, które wcześniej zdobyły kwalifikacje zawodowe mogłyby znaleźć ich potwierdzenie w ramach modelu EUROPSY. Kolejnym zadaniem jest więc opracowanie procedur oraz określenie jak w kontekście EUROPSY rozumieć zdobyte wcześniej kwalifikacje. Przed wdrożeniem procedur EUROPSY upłynie z pewnością kilka lat. Należy zatem także opracować procedury oceny dotychczas zdobytych kwalifikacji. Co obejmowałoby także listę superwizorów (osób mogących wprowadzać w zawód innych) w danych dziedzinach psychologii. Rozsądne wydaje się, żeby opracowaniem poszczególnych procedur i oceną ścieżek rozwoju zawodowego zajmowali się specjaliści z danej dziedziny. Wydaje się też, że EUROPSY może być szansą na potwierdzenie kwalifikacji zawodowych zwłaszcza w sytuacji, kiedy ustawa o zawodzie psychologa w praktyce nie działa i niestety nie zastrzega nawet nazwy „psycholog”. Uwagi Koła Młodych Psychologów:warto byłoby promować tę ideę wśród studentów 4,5 roku, ponieważ są to osoby potencjalnie zainteresowane możliwością praktyki za granicą, z tego względu szczególnie istotna byłaby współpraca PTP z uczelniami wyższymi kształcącymi przyszłych psychologówkwestie superwizji (istotne byłoby, żeby młodzi wchodzący w zawód mogli mieć bezpłatny lub niewiele płatny dostęp do superwizji, także poza miejscem pracy, ponieważ są ośrodki, gdzie psychologowie pracują samodzielnie), roczna praktyka pod superwizją w tym sensie nie musi oznaczać rocznego stażu, a samodzielną pracę, prowadzoną jednak pod opieką osoby kompetentnej w danej dziedziniewarto byłoby szukać pieniędzy na wspieranie tej inicjatywy w Europejskich Funduszach Strukturalnych Opracowała: Anna Bogatyńska –KucharskaCzłonek Zarządu Oddziału Krakowskiego PTPPrzewodnicząca Koła Młodych Psychologówprzy ZOK PTP